İnsan vücudu denilen mükemmel mekanizma içinde yer alan kas ve iskelet sistemine ait bir operasyon olan tendon kopması ameliyatı, söz konusu olan sistemin iyileştirilmesinde cerrahi dışında yapılan tedavilerin fazla etkin olmamasından dolayı kesin sonuç olarak karşımıza çıkıyor. Fizyoterapi ve PRP tedavisi olarak bilinen pıhtı hücresi (plazma) tedavisi diğer çözümler olarak görülmekle birlikte bu operasyon ilgili uzman doktorlar tarafından soruna acil müdahale etme ve net çözüme ulaşma biçimi olarak kabul edilmektedir. Ayrıntılı bilgi verme açısından tendon nedir sorusuna yanıt vermek de çok daha yararlı olacaktır.
Sayfa İçerikleri
Bu kelime söylendiği zaman çoğu kişinin aklına sporcular gelir. Ayrıca en çok bilinen Aşil tendonu da hatırlananlar arasındadır. Tendon kopması ameliyatı gibi bir sonuca gelmeden önce tendonların kas ile kemik arasında olan dokular olduğunu, bağ dokuları grubunda yer aldığını, gerginliğe dayanacak sağlamlıkla olan şeritler biçiminde tarif edildiğini belirtmek gerekiyor. Veya vücuttaki eklemleri açıp kapamaya yarayan bağlara tendon denir şeklindeki bir tarif de açıklayıcı olacaktır.
Eklemlerin açılmasına yarayanlar extansor tendon, kapanmasına yarayanlar ise fleksor tendonlardır. Tendon kopması ise yırtılma ile beraber bu dokuların sıklıkla karşılaşılan ve müdahale gerektiren sorunlarıdır. İlaveten tendon zayıflaması gibi bir durumdan da söz edilebilir ki yanlış ayakkabı seçimi bile bunun nedenleri arasındadır. Ayak ve el bileklerinde olan tendonlar bu çeşit travmalara en çok maruz kalan bağlardır, çünkü vücutta en çok kullanılan tendonlar bunlardır. Travmatoloji ve ortopedi cerrahları da tendon kopması ameliyatı denilen operasyonu en çok bu bu bölglerde yapmaktadırlar. Fakat bu bağ kopmaları vücudun bütün hareketli bölümlerinde meydana gelebilir. Mikro düzeyde başlayan bu yırtılmalar bağ dokuya genelde fazla yük binmesinden meydana gelir ve zamanla büyüyebilir. Tedavi edilmedikleri takdirde hareket fonksiyonları zarar görmeye başlar.
Yapılan büyüklü küçüklü hareketler ve normal yaşantıyı sürdürmede önemli olan kavrama fonksiyonu vücutta tendonların yardımıyla yapılmaktadır. Parmakların birbirinden farklı olarak hareket ettirilmesi de tendonların sayesindedir. Bu bağların hasar görmesi kişinin hayatında büyük sorunlar yaratabilir. Bu bağlamda vakit geçirilmeksizin yapılacak cerrahi müdahale tek çözüm olarak görülmektedir.
Uzmanlar tendon kopmalarını üç grupta topluyor;
Bu durumlarda cerrahi olmayan müdahaleler netice vermez. Anlık müdahale ise yaşanabilecek fonksiyon kayıplarını en aza indirecektir.
Tendon kopması ameliyatı gibi bir sonucu gerektirecek bu yırtılmaların diğer nedenleri arasında, bahsedilen romatizmal hastalıklara ve aşırı fiziksel zorlamalara ek olarak, kesici alet ile yaşanan kazalar, ayakkabı seçimlerinin tendonları zorlaması, yaşın ilerlemesiyle başlayan kas gücü zayıflamaları sayılmaktadır. Aşırı topuklu ayakkabıların yarattığı zorluk günlük hayatta pek akla gelmeyen ama olası nedenler arasındadır.
İlk anda fark edilemeyen, günlük dilde söylendiği biçimiyle, sıcakken anlaşılmayan tendon deformasyonları bölgede soğumanın başlamasıyla birlikte ortaya çıkmaya başlar. İlk anda duyulan şiddetli acı giderek artar, insan vücudunun o bölgesinde sanki bir boşluk hissi duyar. Kopukluk düşük aşamada sinir hasarı yapmışsa kişinin hareket etmesi bile zorlaşmaya başlar. Duyulan ağrı oluşan sinir hasarına bağlı olarak artabilir. Ve hasarlı bölgeye el ile dokunulduğunda doğal olmayan pozisyon hissedilebilir; yumuşak olması gereken yerler sert, sert olması gereken yer ise yumuşaktır. Vakit geçirmeden acile gitmek ve o bölümün yönlendirmesiyle ortopediye geçmek en mantıklı yoldur. Çünkü el ve ayal bileklerinde çokça görülen bu kopmalar, bu bölgeler de dahil olmak üzere, omuzlarda ve pazı denilen kolların üst bölümlerinde olmuşsa çok tehlikeli sonuçlar yaratabilir. (Pazı bazı yazılarda pazu olarak da geçmektedir.) Zaten çoğu tendon yırtılması veya kopmasında sinir hasarı da meydana gelmiştir.
Yapılan aktivite ne kadar ağırsa yırtılma veya kopma ile peşinden gelecek ağrı da o kadar şiddetli olacaktır. Buz kullanmak, dinlenmek ve fizyoterapi günümüz ortopedi dalında tamamen yan tedaviler olarak kabul ediliyor. Tendon kopması ameliyatı konunun temel çözümü olarak görülmekte ve 2010 yılından beri erken müdahale ile fonksiyon kayıpları adeta sıfıra indirilmektedir.
Söz konusu kopma veya yırtılmalarda tendonlar birbirine uygun şekilde kalmış olsa bile aradaki dokuların yeniden dolması ve iyileşmenin beklenmesi neredeyse olanaksızdır. Bu yüzden bu gibi vakalarda hastaya cerrahi müdahale uygulamak en kalıcı çözümdür. Tendonda oluşan hasara ve kişinin durumuna göre planlanan bu ameliyat ile hasta normal kas fonksiyonlarını yeniden kazanır. Bu ameliyat;
Herhangi bir tendon hasarı sonrası vücut iyileşmeyi sağlamak için bölgedeki kan akışını hızlandırır ve iyileşmeyi sağlamaya çalışır ama çoğu durumda bu yeterli gelmez. Bu durumda hastaya PRP tedavisi uygulanır. PRP kişinin kendisinden alınan kanın özel işlemlerden geçirildikten sonra (kanın adeta kalitesi artırılmaktadır) yeniden hasta bölgeye enjekte edilmesidir. İşlem sonucunda iyileşme hızlanır. Bu tedavi oluşan hasarın durumuna bağlı olarak birkaç seans sürebilir. Ortalama olarak iki aylık aralıkla üç seans yapılmaktadır.
PRP Platelet Rich Plasma – Kan hücresi bakımından zenginleştirilmiş plazma uygulamasıdır. Hastadan alınan yaklaşık 200 cc. kanın santrifüj edilerek yeniden hastaya verilmesi esasına dayanır. Günümüzde yeni bir cilt gençleştirme yöntemi olarak da uygulanmaktadır.
Tendon kopması ameliyatı öncesi önemlidir, vakit geçirilmemesi gerekir. Hastanın durumu yani tendonların durumu net görüntü alınarak ortaya çıkarılır. MR çekilir. Hastanın genel sağlık durumu, başka bir hastalığının olup olmadığı dikkatlice araştırılır. Bu işlemler hızlıca ve kaliteli biçimde yapılır. Ameliyat acil operasyonlar grubundandır. Yaklaşık üç saat kadar sürebilir. Bitmeye yakın hasarlı bölge özel bandajlarla kapatılır, böylece yenilenmiş bölgenin hareketi kısıtlanır. İki doku kaynayana kadar bu bandajlar kalacaktır. Bu, tendonların izole edilmesidir. Hasta daha sonra normal bakıma alınır. Ayak ve el tendonları söz konusu ise hastanın hareket etmemesine özellikle dikkat edilir.
Operasyon üç hafta içinde yapılmışsa greft desteğine gerek duyulmaz. (Greft sinir bağlantısı olmayan doku naklidir, yama anlamına gelir.) Ameliyattan sonra gelen üçüncü haftadan sonra ise doktor gerek görürse greft uygulaması zorunludur.
Kopan tendona açılan geniş kesiden girmek ve uçları normal hale getirmek ameliyatın temel uygulamasıdır. Sonrasında tendonların göreceği baskıyı azaltmak için vücudun o bölgesi, üst paragrafta da bahsedildiği üzere, bandajlarla sabitlenmektedir.
Gerek söz konusu ameliyatın ve gerekse uygulanabilecek PRP tedavisinin riski çok düşüktür. Bu durumda taburcu olduktan sonra hastanın iyileşme sürecine dikkat etmesi çok daha önemlidir. Bölgenin hijyenine dikkat edilmezse enfeksiyon oluşabilir, hasta doğal olarak ağrı duyacaktır, ağrı kesici ilaçlar verilir. Eğer tendon bağlantıları ameliyat sırasında normale uygun açı ile bağlanamamışsa ikinci bir düzeltme ameliyatı söz konusu olabilir. Sinirler gerektiği gibi düzeltilmemişse hasta söz konusu bölgede hissizleşme ya da hareketlerin kontrol altına alınamaması gibi durumlar yaşayabilir. Fakat sonuçta bunlar az görülen risklerdir.
Tendon kopması ameliyatı sonucu hastayı uzun bir iyileşme süresi beklemektedir. Örneğin ameliyat sonrası zorlayıcı hareketler asla yapılmaz, dikişler alınana kadar hastanın odası sıcak veya soğuktan uzak tutulur, ağrı kesiciler ve gereken diğer ilaçlar düzenli kullanılır. Fiztoterapi verilmişse düzenli uygulanır. En az iki ay bölge zorlanmaz. Bu dikkatli yaşam aslında yaklaşık bir yıl kadar sürer. Özellikle ameliyat sonrasında geçecek ilk aylarda hastanın kalsiyum açısından zengin besinler yemesi iyileşmeye destek olacaktır.
Bu cümleler ilk bakışta korkutucu görülebilir, fakat unutulmamalıdır ki tendon kopması herkesin başına gelebilecek ve hayat kalitesini etkileyebilecek bir olaydır. Konuyla ilgili olarak akla hemen kimler risk altındadır sorusu geliyor.
Vücudunu zorlayan kişilerin tendon kopması ile karşılaşma ihtimali şüphesiz daha yüksektir. Fakat aynı zamanda vücudunu az hareket ettiren kişiler de risk grubu içindedir çünkü bu kez tendonlar dayanıksız hale gelmiştir. (Bilhassa masa maşı çalışanlarına en azından yürüyüş yapmaları bu yüzden öneriliyor.) Aynı şekilde kalsiyım azlığı olanlar, kan akışında sorun yaşayanlar (dolaşım bozukluğu olanlar) ve sigara kullananlar da tendon kopmalarına yatkın olan kişilerdir.
Aynı zamanda solunum hastalıkları ile ilgili kullanılan bazı ilaçların ve yüksek kolestrol için verilen bazı ilaçların da tendonları zayıfllattığı açıklanmıştır. Eğer kemik gelişiminde bir aksaklık varsa bu kemiklere yakın tendonların kopma riski de diğerlerine oranla daha fazladır.
Ani zorlamalar sonucu yaşanan tendon kopmaları en fazla sporcular arasında görülüyor. Geçtiğimiz aylarda bir helikopter kazasında hayatını kaybeden ünlü basketbol oyuncusu Kobe Bryant Nisan 2013’te bu olayı yaşamış, fakat gözyaşlarıyla ayrıldığı sahalarabir yıl sonra dönebilmişti. Üstelik Kobe o sıralarda 35 yaşındaydı ve hiçbir hareket fonksiyonunu kaybetmemişti. Başka bir ünlü olan İngiliz futbolcu David Beckham da aynı olayı yaşamıştı. Bu sporcuların Aşil tendonları kopmuştu. Konunun burasında Aşil tendonu hakkında genel bilgi vermek okuyucu açısından yararlı olacaktır.
Aşil Tendonu Nedir?
İnsan vücudunun ayak bileği bölgesinde olan Aşil tendonu en güçlü tendondur. Topuk kemiğiyle baldır arasındadır. Adını ünlü mitolojik kahraman, yenilmez savaşçı Aşil’den almıştır. Efsaneye göre tanrıların oğlu olan Aşil daha bebekken annesi Thetis tarafından ölümsüzlük nehri olarak bilinen Styx’te topuğundan tutularak yıkanır. Böylece çok güçlü olur ama topuk kısmı suya girmediği için zayıf kalır. Nitekim Aşil Truva Savaşı sırasında ancak topuğundan okla vurularak öldürülür. Bu efsane mitolojinin en meşhur öyküleri arasındadır ve insan vücudundaki en güçlü tendona da adını vermiştir.
Bu arada 2018 yılının Kasım ayında basında yer alan haberlere göre ülkemizde Karabük Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü tarafından geliştirilen bir kapalı ameliyat tekniği ile Aşil tendonu ameliyatlarının 15 dakikaya kadar indiği açıklanmıştır. Bu teknikle yapılan tendon kopması ameliyatı sonrası geçecek iyileşme süresinin de çok daha kısa olduğu aynı doktorlar tarafından belirtilmektedir. Kurum, yüzden fazla hastada bu tekniği uyguladıklarını ve çok sağlam sonuçlar aldıklarını da söz konusu haberde açıklamıştı.
Aşil tendonu nasıl kopar?
Yüksek topuklu ayakkabı giyerek bu bağı kısa bırakmak, koşma hızının aniden artırılması, ısınma hareketleri yapmadan ağır egzersiz yapılması, düz taban ayak yapısına sahip olmak gibi nedenler (bu durumda tendona fazlasıyla yük binmektedir) Aşil tendonunun zarar görmesinin nedenleri arasındadır. Tabii ki aşırı kilo alma da vücudun asıcı bağlarını zorlayacaktır. Aşil tendonun kopması ilgili kaynaklarda Aşil tendinit olarak da geçmektedir. Bacakta bıçak saplanır gibi bir ağrı yaşanması ve bölgede bir kopma olduğu hissi Aşil kopmasının esas belirtisidir.
Tendon kopmaması için ne yapılır?
Sağlıklı yaşam için spor yapmak öğütlenen bir kavramdır fakat spor yaparken de kişinin kendi sağlığına uygun aktiviteleri seçmesi ve kendini zorlayıcı aktivitelerden kaçınması dikkat edilmesi gereken noktalar içindedir. Özellikle ilerleyen yaşlarda spor yapmaya başlayanlar için ağır uğraşlar yerine düzenli yürüyüş programları bu yüzden öneriliyor. Basit egzersizler ve yürüyüş bu yaş grubu için idealdir. Baldır adalelerini topuk kemiğine bağlayan organik bant olan Aşil tendonu ev işi yaparken veya merdiven inip çıkarken bile kopabilir. Ama erken yaşlarda başlayan uygun bir spor programı bu tendonun güçlenmesini sağlayacaktır. Gene de böyle bir durum yaşandığında tendon kopması ameliyatı kesin çözümdür.