Yaşamak için gerekli olan beslenme ve beslenme için gerekli olan çiğneme fonksiyonu diş protezi ile çok daha kaliteli hale gelir. Konuşma bozuklukları giderilebilir ve dişlerde düzgün görünüm sağlanır.
Protezler bu yüzden psikolojik açıdan da fayda sağlamaktadır. Daha güzel bir diş yapısı kişinin hem kendi özgüvenini yerine getirir hem de çevrede sempati yaratır. Aynı zamanda ağız yapısı da yerine oturmuş olur. Esas anlamda diş protezi tedavisi ağızdaki doğal görünüme ve doğal dişlere en yakın yapay diş yapısını meydana getirmektir. Eksik dişlerin sayısı, ağız içindeki durumları, diş yapılırken kullanılan malzeme bu işin en önemli konularıdır.
Eğer dişler tamamen kaybedilmişse tam protez yapılacaktır ve bu işin malzemeleri de değişecektir. Diş protezi hazırlıkları yeni dişlere adeta gerekli zemini hazırlayan işlemlerdir. Eksik olan vücut parçalarını tamamlayan parçalar anlamına gelen protez, söz konusu dişler olduğunda eksik dişleri tamamlayan yeni dişler anlamına geliyor.
Sayfa İçerikleri
Doğal diş düzeninde meydana gelen bir eksiklik, örneğin bir dişin çekilmesi negatif sonuçlar doğurabilir. Kalan dişlerin dengesi bozulur, yaratılan boşluğa doğru eğilirler, hatta diş etleri bile doğal düzenini kaybedebilir. Bazen diş kaybının sayısı fazlaysa konuşma bozulur, bazı harflerin söylenmesi zorlaşır. Sindirimin başladığı yer olan ağızdaki bu eksiklik sonucu yeterli çiğneme yapılamaz ve sindirim zorlukları başlar. Dolaylı bir sonuç insanın gülümsemekten kaçınır hale gelmesidir.
Diş protezleri (yapay dişler) bu durumları önlemek içindir. Sağlığın bir bütün olduğu düşünüldüğünde diş sağlığının bzulmasının başka hastalıkları tetikleyebileceği de ortaya çıkar. Nitekim kalp ve damar hastalıkları ile kronik böbrek rahatsızlığının nedenleri arasında çürük dişler de sayılmaktadır.
Sağlıklı dişlerin ön şartının düzenli fırçalama olduğu her zaman belirtilir. Bu temel bakıma aynı zamanda diş ipi kullanımı ve zamanında yapılacak diş kontrolleri de dahil ediliyor. Altı ayda bir diş hekimine gidip kontrol yaptırmak pek çok sorunu daha işin başında önleyecektir. Diş protezi ise dişlere yeniden kavuşmanın son aşaması olarak görülebilir.
Yaşanabilecek diş kayıplarının nedenleri arasında gerekli bakımın yapılmaması ve dişlerin bu yüzden çürümesinden başka kalıtımsal sebeplerden söz edilmektedir. Kişinin anne babasında diş sorunu varsa kendisinin de bu durum ile karşılaşması ihtimal dahilindedir. Ve bazı hastalıklar da diş sağlığını bozar. Örneğin şeker hastalığı çene kemiğinde erimeye kadar varan hasarlar yaratabilmektedir. Aşırı stres, diş gıcırdatma, antidepresanlar, doğum kontrol ilaçları ve bazı kalp ilaçları da diş sağlığı üzerinde olumsuz etki yapmaktadır. Menopozla birlikte başlayan kemik erimeleri çene kemiklerini zayıflatabilir ve diş etlerinin çekilmesine neden olabilir. Son olarak çeneye alınan darbeler de dişlerde hasar yaratan unsurlar arasındadır. Canlılığını yitiren dişe kanal tedavisi uygulanır.
Diş ve diş eti hastalıkları günümüz tıbbı içinde artık ayrıntılandırılarak ele alınıyor. Örneğin diş protezi ve diş sağlığı ile diş etlerinin tedavileri farklı alanlara doğru kayıyor. Ayrılan bu kolların içinde çene cerrahisi de dahil edilebilir. Ülkemizde özellikle çene cerrahisinde büyük gelişmeler yaşanmaktadır ve yapılan işler dünya çapındadır. Aynı gelişme diş protezleri konusunda da görülüyor. Bugün için yabancı ülkelerden pek çok kişi dişlerini yaptırmak için ülkemizi seçiyor. Kendi ülkelerine göre daha ucuz olan fiyatlar şüphesiz bu seçimin faktörüdür ama yapılan işlerin kalitesi de artık dünyada bilinmektedir.
Her protez kaybedilen dişe göre yapılacağı için diş protezi çeşitleri tek diş, çoklu diş veya bütün diş protezi şeklinde gruplanabileceği gibi sabit protezler, hareketli protezler, köprüler, tek kronlar, implant üstü protezler, tam protezler şeklinde de sınıflanabilir. Maliyet, estetik, kullanım konforu çeşitlemeyi çoğaltan etmenler arasındadır. Konunun burasında işin içine fiyatlar dahil oluyor. Hastanın SGK güvencesinin olup olmadığı, kullanılan malzeme, yaşanılan şehir ve hekimin kendisi bile diş protezi fiyatlamasında etkilidir.
Protez yapımı sağlık güvencesi içindedir fakat Sosyal Güvenlik Kurumu çoğunlukla kemik içi implant parası ödemez. Türk Diş Hekimleri Birliği her yıl protez yapımlarına ait fiyatları belirler ve bu rakamlar çoğunlukla alt limit olarak kalır. Hastaneler ek ücret talep edebilirler. (Üniversite hastanelerinde hekimlerin ek ücret talep hakları vardır.) Epey maliyetli olduğu herkesçe bilinen diş protezi tedavilerinde devletin verdiği süre dört yıldır. Bu dört yıl içinde protez zarar görmüşse bile SGK güvencesi olan hasta masrafı cebinden karşılayacaktır. Zirkonyum kullanımı da artık SGK ödeme listesine dahildir.
En çok kullanılan protez çeşidi sabit olanlardır. Diş eksikliklerinde kalanlardan destek alarak doğal dişlerin arasına yapılır. Hekim bu protezi özel yapıştırıcı ile yapıştırır ve hasta çıkartıp takamaz. Sabit protezler doğal görünümlüdür, biyolojik dokulara uyumludur ve yeteri kadar sağlamdır. Kendi içlerinde metal destekli veya metal desteksiz olarak ayrılır. Son zamanlarda tercih edilmeye başlanan zirkonyum kullanımı metal destekli protezlere çok daha doğal bir görünüm vermiş ve ön dişlerde kullanımını çoğaltmıştır. (Zirkonyum ışığın dişlerde yansımasını daha doğal bir tona kavuşturmuştur.) İmplantların üzerine yapılan çoğu protez de sabittir. Üç veya dört seansta, prova yapılarak takılır.
Kron protezler ise dişlerin sadece görünen kısımlarını kaplamaktır. Günlük dilde kaplama olarak geçen bu işlem için diş kaplama boyu kadar kesilir. Şekli bozulmuş dişler, aralıklı dişler, renk problemi olan dişler kaplama ile düzeltilebilir.
Diş kaybının olduğu yere komşu dişlerden destek alarak (komşu dişler kesilip küçültülecek ve kaplanacaktır) doldurma işleminin yapılmasıdır. Yanlardaki sağlam dişler duruma elverişli ise köprü protez yapılması tercih edilir. Böylece komşu dişler boşluğa doğru eğilme yerine birbirlerine destek olacak yapıya kavuşmuş olur.
Ağız içinde yeteri kadar destek verecek diş kalmadığında hasta tarafından takılıp çıkartılan diş protezi çeşididir. Kullanım zorluğu yaratabilir. Özellikle alt çeneye takılan hareketli protezler dil, üst çene ve yanaklardan gelen basınç nedeniyle yerinde durmayabilir. Yemek yerken veya konuşurken hastaya zorluk çıkarabilir. Bu protezler üzerine konan dokuların dinlenebilmesi için geceleri çıkartılır ve özel bir kap içinde muhafaza edilir. Zaman zaman sağda solda unutulduğu söylenen ve gençleri gülümseten takma dişler bu hareketli protezlerdir. Veya yaşıların uyurken komodinlerinin üzerindeki bardakta tutmaya alıştıkları takma dişlerdir.
Eğer doğal dişler ağızda yeteri kadar varsa metal kroşelerle bu dişlere bağlanan parça protezlerdir. Hem diğer dişlerden hem de dokulardan destek aldığı için kullanımda işlevseldir. Fakat kullanılan metal parça zamanla dişlerde aşınmaya ve plak birikimine yol açabilir.
Son yıllarda kullanımı yaygınlaşan implantlar çoklu diş kayıplarının tedavisinde tercih ediliyor. Hastanın ağzında yeterli kemik dokusu varsa yapılır. Aslında vücutttaki canlı dokulara yerleştirilen sentetik maddeleri anlatan implant kelimesi dişler söz konusu olduğunda diş implantları şeklinde çene kemiklerinin içine yerleştirilen, titanyum ağırlıklı, vida şeklindeki yapay diş köklerini ifade etmektedir. Protez diş bu kökün üzerine yerleştirilir. Diş protezi hekimin kararına bağlı olarak sabit implant üstü protez olabildiği gibi takılıp çıkartılan biçimde de yapılabilir.
Ameliyat olarak söylense bile bu süreç protezden önce dişlerin ve diş etlerinin yeni yapıya hazırlanması için yapılması gereken cerrahi işlemleri kapsar. Hangi çeşitten olursa olsun yapılan diş protezi için hastaya bir takım cerrahi müdahaleler uygulanacaktır. Ağız içi muayeneler, diş röntgenlerinin çekimi, hastanın beklentilerinin dinlenmesi bu aşamadadır. Diş hekimine gidilmesi zaten tedavinin de başlaması anlamına geldiği için hasta beklentilerini karşılamak önemlidir. Fakat özellikle devlet hastanelerinde hasta ve diş hekimi iletişimi gerektiği gibi değildir. Çoğu kez hastanın dedikleri dinlenmez ve rutin işlemlere başlanır. Hastanın başka bir hastalığının olup olmadığı bile sadece tek soruyla geçiştirilen konudur ve yapılan işlemler hastaya pek sorulmaz.
Protez öncesi yapılan cerrahi uygulamalar anlamına gelen diş protezi ameliyatı ağız için gereken hijyenin sağlanması, ameliyat günü sigara içmeme gibi öğütlerle başlar. Tabii ki hastanın diş etlerinde iltihap olup olmadığı çok önemli bir faktördür. Hekim öncesinde bu iltihabın kuruması için antibiyotik verecektir. Diş hekimi çıkışından sonra ağrı duyulması, bazen ateşin yükselmesi, kanama ve şişliklerin oluşması ise normaldir. Fakat yaklaşık 72 saat içinde bu şişlikler geçecek, ağrılar duracaktır. (Ağrı kesici çoğunlukla verilir.) Dişlere yapılan cerrahi müdahaleden sonra çok sıcak, çok soğuk, asitli ve baharatlı yiyecekler önerilmez, sigara ve alkol içilmez.
Çorba veya püre kıvamlı besinler dişetlerindeki iyileşme için çok daha iyidir. Aynı tedbirler protez takıldıktan sonra da geçerlidir. Diş protezi kullanımı başladıktan sonra bir iki gün besinleri çiğnemede zorluk, konuşmada zorluk gibi sorunlar yaşanabilir. Özellikle tam protez anlamına gelen takma dişlerde hasta dişlerini sanki ağızdan çıkacakmış gibi hissedebilir. Boş kalan yerlerde yanak ve dil ısırmaları konuşmaya çalışırken yaşanabilir. Proteze alıştıkça bu durum geçer. Bütün protezleri damağa yapıştıran ve günlük hayatta 48 saatlik bir rahatlık sağladığı iddia edilen yapıştırıcıları ise kullanmadan önce lütfen doktora sorun.
Gereken bakım yapıldığı zaman takılan protez dişler neredeyse bir ömür kullanılabilir. Sabit protezlerin çoğu doğal dişler gibi temizlenir. Uygun sertlikte bir diş fırçası ve reklamlara aldanıp alınmayan uygun bir diş macunu ile günde iki kez fırçalama yapılacak temel işlemdir. Sabit diş protezlerinin temizliği normal diş temizliği gibidir. Gene diş kontrollerine düzenli gitmek, sert besinleri dişlerle kırmaya çalışmamak gibi hususları belirtmeye artık gerek yoktur. Hareketli protezlerin temizliği ise geceleri çıkartıldığı zaman yapılıyor. Uygun şekilde fırçalama işlemi yerine diş kabına konan temizleme kapsülleri günümüzde pratik kullanım sağlamıştır.
Eğer takma dişler fırçalanarak temizlenecekse bu sırada tanecikli (granüllü) macun veya beyazlansın diye çamaşır suyu gibi maddelerden kesinlikle uzak durmak gerekiyor. Diş protezi temizliği gerektiği gibi yapılmadığında içlerinde mikrooragnizmalar oluşur, plaklaşmalar ve renk kayıpları başlar. Bu protezler konulduğu veya eklendiği diş etlerine de mikroorganizma bulaştırabilir. Bu da ağızda enfeksiyon başlayacağı anlamına gelir. Ağız kokusu, diş etlerinde lezyon oluşması, kanamaların başlaması gibi sorunlarla karşılaşılabilir. Lezyonlar bulaşma da yaratabilir.
Diş protezi hakkında diğer merak edilen husus uygulanacağı kişiler üzerinedir. Diş tedavileri ve diş protezleri ihtiyacı olan herkese, eğer başka sağlık problemi yoksa, uygulanabilir. Çeşitlendirme hastanın yaptırma kararından sonra başlar. Ama implant tedavilerinde hastanın kemik yapısı en önemli faktör olarak görülmektedir. Yeterli kemik yapısı olmayan hastaların implant tedavisi alması mümkün değildir.
Kısmi protez ise parsiyal yani parça protezlerdir. Proteze hazırlık müdahalelerinden sonra pirinç gibi taneli yiyeceklerden, sert besinlerden, tahriş yaratacak asitli içeceklerden, baharatlı gıdalardan, soğuk gıdalardan, aşırı sıcak yemeklerden uzak durun.
Protezlerde kullanılan malzemeler porselen, titanyum, altın, zirkonyum gibi elementlerdir. En çok zirkonyum ve porselen kullanılmaktadır. Zirkonyum bilinen porselen protezlerin alt yapısını oluşturan gri metal yerine kullanılmaya başlanan beyaz renkte bir alaşımdır. Zirkonyum kaplamalar doğal görünüşlüdür, dokularla uyumludur ve yapımı sırasında doğal diş daha az kesilir. Fiyatı ise porselene göre yüksektir. Zirkonyum köprü aynı zamanda daha kırılgandır.
Diş protezleri bazı mesleklere engel teşkil eder. Örneğin polis olabilmek için ön dişlerde beşten daha az sayıda protez olması şartı vardır. Fakat mevzuat konusunda daha ayrıntılı bir inceleme tavsiye edilmektedir. Metal kullanımı söz konusu olduğu için diş protezi yapılacak hastada metal alerjisi olup olmadığı tetkik edilecek konular içindedir. Alerji varsa diş hekimi başka çarelere yönelecektir.
Protez için ölçü alınması sürecin en önemli bölümlerinden biridir. Damak şekli, çene yapısı, kalan dişlerin durumu, protezin açısı gibi sözcükler bu sırada sık sık kullanılır. Diş protezi sonrası sigara içimi de ne yazık ki sık sık sorulan konudur. Cerrahi müdahalelerin öncesi ve sonrasında sigara içilmez. Protez takıldıktan sonra sigaraya devam edilecekse protez kullanım ömrünün yarı yarıya düşeceği hatırlanmalıdır. Eğer birkaç gün bırakılmışsa protez takıldıktan sonra da sigara içilmeyebilir.
Bir diş mine, dentin, sement ve pulpa denilen diş özünden oluşur. Vücuttaki en sert madde diş minesidir, dişi dıştan kaplar. Minenin altındaki tabaka dentindir ve yetişkin bir insanda dişin dörtte üçünü oluşturur. Kemikle aynı yoğunluktadır ama ısıya ve dokunmaya duyarlı bir dokudur. Pulpa dişin orta kısmında bulunur ve içinde sinir hücreleri vardır. Pulpanın çevresi koruyucu dentin tabakası ile kaplıdır. Sement ise kökün etrafını çevreler. Diş kökünü kemiğe bağlar, çok ince bir yapıdır. Yüzde yetmişe yakın bölümü inorganiktir.
Hakkında çok genel bilgi verilen dişler insan vücudunun en önemli parçaları arasındadır. Fakat hiçbir zaman yeterli ilgiyi ve bakımı görmezler, ancak sorun çıkarmaya başladıklarında hatırlanırlar. Bu aşamaya gelmeden yapılacak bakım ise pek çok sorunu önleyebilir. Bu bakımın ilk maddesi tabii ki düzenli fırçalamadır.