Dişler ve dişetleri günlük yaşayış içinde gerekli ihtimam gösterilmediği takdirde diş eti ameliyatı sürecine gidecek kadar hırpalanabilen vücut bölümleridir. Yeme içmenin insan hayatındaki önemini düşünmek bile diş sağlığının mutlak surette korunması hakkında fikir verebilir. Konuyla ilgili birçok yazıda hastaların ağız sağlığına gereken özeni göstermedikleri dikkat çekmektedir. Temel bakım doğru uygulandığı sürece diş sağlığını etkileyecek olumsuz etkenler de gündeme gelmeyecektir.
Sayfa İçerikleri
Ağız bakımı için yapılması gereken ilk maddenin düzgün fırçalama olduğunu herkes bilir. Çocukluktan edinilmiş bir diş fırçalama alışkanlığı pek çok diş hastalığının önüne geçecektir. Sabah akşam günde iki kere formülü insanı dişlerle ilgili pek çok sıkıntıdan kurtarabilir. Bu konuya doğru fırçalama şekli, doğru diş fırçası seçimi ve doğru macun seçimi gibi ayrıntılarla bilgi eklemesi yapılabilir. Genellikle sert diş fırçalarının daha iyi temizlik sağlayacağı yanlış bir kanıdır. Orta sertlikte diş fırçaları her zaman için diş hekimlerince daha çok öğütlenmektedir, böylece sert diş fırçalarının zaman içinde dişlerin yüzeyinde yaratacağı hasarlar önlenebilir. Ayrıca sağdan sola değil, yukarıdan aşağı bir fırçalama tekniği konuyla ilgili verilen öğütler arasındadır. Ağız bakımı için gerekli diğer materyal olan diş macunlarından ise her fırçalamada nohut tanesi miktarı ideal bir ölçüdür. Fazla macun kullanarak daha iyi bir diş temizliği sağlanmaz. Macunların markası ise diş hekimlerince önemli bulunmuyor.
Özellikle sigara içenlerin çokça tercih ettiği beyazlatıcı macunların diş etlerine ve diş minelerine zarar verdiği ortaya çıkan gerçekler içindedir. Kullanılan macunun fazla tanecikli olmaması, yıkamadan önce herkesin yaptığı gibi fırçayı ve macunu ıslatmak yerine direk ağız sıvısı yardımıyla fırçalamayı başlatmak bu konuda öğütlenen diğer ayrıntılar arasında yer alıyor. Köpürme için tükürüklerin yeterli olduğu açıklanmıştır. Genel diş sağlığı hakkında verilecek ilk bilgiler içinde örneğin altı ayda bir yapılacak diş kontrolleri de sayılmaktadır. Bu gibi baştan alınacak önlemler hayatta diş eti ameliyatı gibi bir operasyona duyulacak ihtiyacı büyük ölçüde önleyebilir.
Yapılan bu düzenli bakım sonucu kişi gene de diş etlerinde rahatsızlıklar yaşayabilir. Bunların nedenleri arasında kalıtımsal faktörler, böbrek veya şeker hastalığı ile oluşan çene travmaları sayılmaktadır. Alınan darbeler çene travmalarına neden olabilir. Aslında sürekli sakız çiğnemek veya özellikle geceleri artan diş gıcırdatmaları da diş eti rahatsızlıklarının nedenleri arasında geçmektedir. (Sigara kullanımının dişlere verdiği zarar hakkında yazmaya bile gerek yoktur.
Sigara hem dişlerin sararmasına neden olmakta hem de dişetlerine zarar vermektir.) Sonuçta diş etlerinde belirgin biçimde çekilme, dişlerde görülen aşırı hassasiyetler, diş eti kanamaları, çekilen diş ağrıları, dişetlerinin kızarması ve kabarıp iltihaplanması, ağızda başlayan koku (halitosis) diş eti rahatsızlığı yaşandığına dair kesin olan belirtilerdir. Operasyona gerek olup olmadığı ise tamamen diş hekiminin kararına bağlıdır. Yirmi yaş dişi olarak bilinen dişlerin o yıllarda ortaya çıkmaması ve sonraki yıllarda ağrı yapması da diş eti ameliyatı yapılması için diğer bir sebeptir. Çene cerrahı diş etini kesip çıkmayan dişi alabilir ki bu durum pek çok kişide yaşanan bir durumdur. Tartar temizliği olarak bilinen diş eti temizliklerini de bir çaşit cerrahi müdahale olarak sayabilirsiniz.
Diş etlerini şekillendirmek için yapılan operasyonlar estetik ameliyatlar grubuna girer. Bu operasyonlar;
Hekimin kararına bağlı olarak gerekirse bütün dişlere yapılabilen diş eti ameliyatları lokal anestezi altında gerçekleştirilir, fazla uzun sürmez.
Diş etlerinin normal hale getirilmesi, böylece hastanın normal bir gülüş kazanması bu estetik operasyonun amacıdır. Kişiden kişiye göre zorluk derecesi değişir. Önemli olan kendi alanında uzman periodontolog tarafından, hastane ortamında yapılmasıdır. Duruma bağlı olarak 15 dakika ile bir saat arasında değişen ve lokal anastezi altında yapılan bir uygulamadır. Bu çeşit bir diş eti ameliyatı fiyatı da duruma bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Kırılmış dişlere ya da diş etine yakın çürük dişlere müdahale edilmeden önce diş etinin belirli seviyeye getirilme işlemidir. Veya güldüğü zaman diş etleri fazla görülen kişilerin isteği üzerine de yapılabilir. Günümüz diş hekimliğinde uygun seviyeyi sağlamak için yapay kron bile kullanılıyor ki bu durumda iki haftalık bir ek tedavi süresine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu iki haftada hastanın ağız hijyenini sağlaması ise çok önemli bir konudur.
Gerekli görüldüğünde diş etlerinin dişten uzaklaştırılmasıdır. Zorlu diş eti cephesi yani bazen diş çevresinde görülen fazla diş etleri bu operasyon ile temizlenir.
Estetik amaçlı yapılan ve genelde gingivektomiden daha iyi sonuç alınması için yapılan başka bir estetik müdahaledir. Bu kez diş çevresinde bulunan sağlıklı diş eti dokusu yeniden şekillendirilmektedir.
Estatik amaçlı yapılan bir diş eti ameliyatı ile hasta daha doğal bir görünüme sahip olur ve güven kazanır. Rahatça konuşup rahatça gülümseyebilir. (Bütün estetik operasyonların yapılma nedeni de zaten kişinin kendine olan özgüvenini sağlamaktır.)
Bu çeşit estetik diş operasyonları arasında frenulumdan da bahsedilebilir. Dil, dudak ve diş etlerini birbirine bağlayan bağ dokuları tıpta frenulum olarak geçer. Dil atında, arka dişler ile yanak arasında çoğunlukta olan bu asıcı bağlar bazen gereğinden daha kalın olabilir ve diş eti çekilmeleri yaratabilir. Bunun sonucunda çocuklarda dişler düzensiz de çıkabilir. Cerrahi müdahale (frenektomi) ile durum düzeltilmektedir.
Diş etlerinde görülebilecek estetik sorunlar arasında doku renginin siyaha yaklaşması da vardır. Günlük dilde zenci diş eti olarak söylenen bu durum ağız içi melanin bozulmasıdır ki sigara baş nedendir ve siyah ırkta baskın şekilde görülür. Genel sağlık üzerinde bir etkisi yoktur, estetik kaygı yaratır. Günümüzde gaz expansiyon sistemi ile çok kısa süreli birkaç uygulama sonucunda tedavi edilebilmektedir.
Gummy Smile olarak bilinen durum da estetik açıdan dişetleri ile ilgili yaşanan rahatsızlıklar arasında geçiyor. Gummy Smile gülündüğü zaman diş etlerinin normalden fazla görünmesidir. Küçük bir diş eti ameliyatı ile durum düzeltilmektedir.
Diş eti rahatsızlıklarında (estetik amaç dışında) yapılan cerrahi müdahale çeşitleri;
Lokal anestezi altında yapılan bu işlemde diş etlerinde oluşan iltihapların temizlenmesi ve oluşan boşlukların (ceplerin) yok edilmesi amaçlanmaktadır. Diş eti açılır ve iltihaplanmış diş köküne kadar inilir. Kemik kaybı oluşmuşsa greft, membran gibi ek maddeler konur.
Diş taşı (tartar) temizliğinin köklerde yapılan bölümüdür. Dişlerde oluşan plaklar ve diş taşları köke yakın kısımlardaki pürüzlü yüzeylere tutunurlar. Bu işlem sonucu kök yüzeyleri plaklardan arındırılır ve kök yüzeyleri temizlenip eşitlenmiş olur.
Derin temizlik olarak da geçen bu diş eti ameliyatı sırasında diş etindeki iltihaplı dokular çıkarılmaktadır. Kanama ve ödemlerin önüne geçmek için hekim tarafından diş etleri derinlemesine temizlenmektedir. Diş etlerinin altı kazınmaktadır. Bu işlem sonucu kök yüzeyleri açıkta kalabilir ve hasta hassasiyet duyabilir fakat zamanla diş etleri sıkılaşacaktır. Hekim gerekli gördüğünde küretaj sonrası ilaç tedavisi de başlatabilir. Ağrı kesiciler hekim gözetiminde kullanılacaktır.
Kullanıldığında ağrı veya kanama yaratmayan lazer tedavisi hastalar tarafından giderek tercih ediliyor. Yumuşak doku lezyonları ve dişlerdeki lekeler gene lazer ile gideriliyor. Bu teknik normal fiyatlardan daha yüksek bir tedavi ücreti gerektiriyor. Bir diş eti ameliyatı estetik amaçlı yapılmıyorsa (sağlık açısından zorunlu görülmüşse) devlet hastanelerinde yapılmakta ve SGK kapsamında sayılmaktadır. Özel klinik tercihleri ücrete tabidir. Özel diş hekimlerinde yapılan tedavilerin fiyatları da farklıdır. Bu yüzden önceden fiyat araştırması yapmak hasta yararınadır.
Diş eti rahatsızlıklarında uygulanacak tedavi yöntemleri bütünüyle diş hekimlerinin kararına bağlıdır. Eğer cerrahi müdahaleye karar verilmişse ameliyat öncesi bütün ameliyatlarda olduğu gibi hastaya zorunlu tetkikler uygulanır. Kapsamlı bir ağız içi muayenesi yapılır ve diş röntgeni çekilir. Konunun burasında özellikle böbrek ve şeker hastalarının sık sık diş hekimini muayenesinden geçmesini bir kez daha hatırlatmakta yarar vardır. Hastada sistemik rahatsızlıkların olup olmadığını bilme diş hekimi açısından çok önemli bir husustur. Ayrıntılı tıbbi geçmiş tedavi sürecinde mutlaka sorulur. Estetik diş ameliyatlarında ayrıca hastanın beklentileri konusunda mutabakata varılacaktır.
Ameliyat öncesi hastadan, eğer kullanıyorsa, üç gün önceden sigara ve alkol alımını durdurması da istenecektir, çünkü sigara kan akışını yavaşlatan bir unsurdur. Kan sulandırıcı ilaç kullanan hastaların ise ameliyat öncesi kalp doktorundan onay alması istenir. Hamile kadınlara uygulanacak lazerle diş tedavileri de doğumdan sonraya bırakılır.
Gene bir süre sigara içilmemesi ile başlayan ameliyat sonrası süreçte oluşabilecek komplikasyonlar en yaygın yaşanan risktir. Ağız içi hijyene dikkat etmek mutlak surette önemlidir. Kanama, ateş ve ağrı görülmesi, diş etlerinde şişmelerin oluşması mümkündür. Hasta iki gün kadar konuşmada zorluk çekebilir. Eğer ameliyat sonrası yaraların üzerine periodontal pat yerleştirilmişse hastanın ilk birkaç saat hiç konuşmaması iyileşmeyi hızlandıracaktır.
Ameliyat sonrası yapılacaklar konusunda her zaman sorulan soru ise beslenmenin nasıl olacağı hakkındadır.
Operasyon sonucu hassaslaşan ağız bölgesi için sıcak veya soğuk besinler üç hafta boyunca yasaktır. Zaten ilk günlerde beslenme sıvı gıdalarla yapılmalı, yavaş yavaş püre kıvamına geçilmelidir. Hekim zaten bu konuda ayrıntılı açıklamalarda bulunacaktır. İyileşme hızı açısından protein ağırlıklı sıvı gıdalar önceliklidir.
Ayrıca operasyon sonrası kesilen bölgeyi koruma amaçlı yerleştirilen macunu atmamak, ağız bölgesini zorlamamak, kesi olan kısımlara diş fırçası değdirmemek ve ilaçları düzenli almak ameliyat sonrası günlerinde hastanın dikkat etmesi gereken hususlar içindedir. (Çoğunlukla bir ağrı kesici verilen ilaçlar arasındadır.) Diş eti ameliyatı sırasında dişlere direk müdahale edilmez. Bu yüzden kemik tozu gibi maddelerin kullanımına da gerek yoktur. Çene kemiği tozu veya kemik grefti diş implantları sırasında kemik hacmini artırmak için kullanılan sentetik veya organik kaynaklı toz şeklinde ilavelerdir ama sözü edilen operasyonlarda kullanılmazlar.
Sigara ve alkol içilmemesi de operasyon sonrası iyileşmede her bakımdan yarar sağlayacaktır. (Kombine bir operasyon söz konusu ise durum değişebilir. Diş eti amelyatları da her operasyonda olduğu gibi hastanın durumuna göre yürütülen bir süreçtir.)
Hastanede ne kadar kalınıyor, ne zaman işe dönülebilir gibi sorular da diş eti operasyonları konusunda sıklıkla merak edilen konular içindedir.
Dişler insan vücudunda diş eti ile kaplıdır ve kemiğe bu şekilde bağlanırlar. Periodontoloji dişeti ve dişleri destekleyen diğer dokularda görülen hastalıklar ile ilgilenen bilim dalıdır. Bu hastalıkların tamamına yakınının nedeni ise iltahaplardır. Yaşanan diş kayıplarının yüzde seksenlik bölümü bu iltahaplı durum sonucu gerçekleşmektedir. Rahatça çiğnemeyi ve beslenmeyi yaratan dişlerin insan hayatındaki önemi ise bariz şekilde ortadadır. Diş eti iltihabı (gingivitis) ile başlayan bu rahatsızlıklar erken dönemde teşhis edildiğinde diş kayıplarının önüne rahatça geçilebilir. Mikrobiyal dental plak oluşumu bu tıp sahasının sıklıkla karşılaştığı sorundur.
Dişeti hastalıkları tanı ve tedavisi ile uğraşan periodondistler meslek birim grubu olarak diş hekimleri içindedirler. Diş çürüğü, kanal ve köprü tedavileri, kaplamalar ve diş beyazlatma gibi işlerle uğraşan diş hekimlerinden ve dişlerin hizalanması konusunda uzmanlaşmış ortodontistlerden farklı olarak periodontistler diş eti hastalıklarında ihtisaslaşmış diş hekimleridir. Temel eğitimleri ise hazırlık hariç toplam beş yıl süren diş hekimliği fakültesinden gelen tıp lisansı eğitimidir. Beşinci yılda başlayan staj eğitimleri içinde bölümlere ait alanlar ağırlıkta olur.
Beş yıllık diş hekimliği eğitiminden sonra beş yıllık ağız ve çene cerrahisi doktora programını tamamlayan hekimler ise ağız ve çene cerrahisi doktoru ünvanını alırlar. Bu cerrahlar doktora eğitimleri süresince hastanelerde KBB, genel cerrahi veya yoğun bakım gibi departmanlarda rotasyon eğitimini de katılabilir. Çene deformasyonlarının tedavisinden sorumludurlar. Geçtiğimiz yıllarda Kırıkkale Üniveristesi Diş Hekimliği Fakültesi’nde yapılan bir ameliyatta sentetik çene kemiği ile hastanın normal bir görünüme kavuşturulması gibi başarılar konunun ülkemizde gösterdiği gelişimin örneklerindendir. Bir ağız ve çene cerrahı için mesleğinde uzmanlaşmış diş hekimidir denebilir.
Diş eti ameliyatı gibi bir konuda genel bilgi vermeyi amaçlayan bu yazıda diş eti sağlığının diş sağlığından ayrı tutulamayacağı ortaya çıkan bir başka özelliktir. Bütün diş doktorlarının temel öğüdü ise düzenli fıraçalamadır.